„A co z moim prawem do życia bez przemocy?”

PRZEMOC W RODZINIE, PRAWA CZŁOWIEKA I SĄDY RODZINNE

Przedmowa

Sądy rodzinne powinny być miejscem, gdzie odnajduje się bezpieczeństwo, gdzie prawa dziecka są na pierwszym miejscu i gdzie obawy i lęki ofiar przemocy domowej są wysłuchane i respektowane. Jednak poniższy raport pokazuje, co się dzieje w innym przypadku oraz kiedy postępowanie w sprawie kontaktów z dzieckiem stają się traumatycznym i niebezpiecznym środowiskiem zarówno dla ofiar przemocy, jak i ich dzieci.

Nowe badania opisane w tym raporcie, podjęte we współpracy z Queen Mary University of London jako część kolejnego etapu naszej kampanii Child First (Dziecko przede wszystkim), skupiają się na przemocy domowej i postępowaniach w sprawie kontaktów z dziećmi przez pryzmat praw człowieka. Prawa człowieka są dla wszystkich i podczas gdy sądy rodzinne są oczywistym miejscem, w którym liczą się prawa człowieka - w końcu to sądy podejmują kluczowe decyzje dotyczące życia i bezpieczeństwa dzieci - w praktyce, prawa człowieka w sądach rodzinnych nie są jednakowe dla wszystkich.

Badanie ujawnia rażące zróżnicowanie między płciami w sposobie korzystania z praw, gdzie rodzice, którzy nie stosują przemocy, myślą „dziecko przede wszystkim”, podczas gdy w centrum uwagi sprawców przemocy pozostaje „ja przede wszystkim”. Odzwierciedlając tę ​​dysproporcję, badania pokazały jaskrawe przykłady, gdzie sądy rodzinne priorytetowo traktują prawa sprawców przemocy domowej do życia rodzinnego ponad prawa osób, które były ofiarami przemocy oraz ponad prawa dzieci do życia i bycia wolnym od poniżającego traktowania.

Co więcej, badania ukazują przerażającą i głęboko zakorzenioną dyskryminację kobiet i matek. W najgorszych przypadkach ta dyskryminacja pozwala sprawcom przemocy kontynuować tą przemoc, a sędziom, mediatorom i prawnikom brać udział w tym nierównym traktowaniu.

Nasze badanie daje dużo informacji, ponieważ rozmawialiśmy bezpośrednio z kobietami o ich doświadczeniach związanych z sądami rodzinnymi i dzięki tym informacjom, dowiadujemy się, jak nierówności związane z płcią, które doprowadziły je do sądu jako ofiary przemocy, mogą być replikowane na sali sądowej.

Badanie podkreśla szkodliwe skutki toksycznego połączenia: braku zrozumienia konstrukcji przemocy domowej oraz błędnej interpretacji praw człowieka. Ta kombinacja przyczynia się do tego, o czym mówią nam ofiary przemocy, jakie jest ich najczęstsze doświadczenie związane z sądami rodzinnymi: niezwykle negatywne i traumatyczne.

Oprócz odkrycia tych głęboko niepokojących sytuacji, niniejszy raport daje wskazówki co do kolejnych kroków niezbędnych do uczynienia z sądów rodzinnych bezpiecznego miejsca, w których wymierzana jest sprawiedliwość. Planowana ustawa dot. przemocy domowej (Domestic Abuse Bill) daje przełomową okazję do ulepszenia środków stosowanych w sytuacji przemocy domowej. Rząd zaproponował jasny zestaw narzędzi w sprawach karnych wymiaru sprawiedliwości, wzmacniających możliwości policji i sądów do pociągnięcia sprawców przemocy do odpowiedzialności oraz chronienia ofiar przemocy. Ale sprawiedliwość w rodzinie ma również znaczenie. Te badania pokazują jaskrawe i konsekwentne zaniedbania sądów rodzinnych w zakresie zapewnienia, aby ofiary przemocy i ich dzieci były bezpieczne i mogły korzystać ze swoich praw. Nowa legislacja daje możliwość zapewnienia, aby ofiary przemocy otrzymały adekwatną pomoc we wszystkich jurysdykcjach. W tym raporcie dajemy kilka praktycznych wskazówek, jak to może zostać osiągnięte, włączając w to zakaz krzyżowego przesłuchiwania ofiar przemocy przez sprawców tej przemocy i zapewnienie ofiarom przemocy dostępu do specjalnych środków, niezależnie od tego, w której sali sądowej się znajdują.

Tylko przez kwestionowanie nierówności i dyskryminacji w środowisku sądów rodzinnych i promowanie poszanowania praw człowieka, które mają zastosowanie do wszystkich, możemy zapewnić, że podejście „dziecko przede wszystkim” stanie się fundamentalnym podejściem w postępowaniach dotyczących kontaktów z dzieckiem - nie tylko w retoryce, ale także w rzeczywistości.

KATIE GHOSE

Dyrektor naczelny

Pomoc dla kobiet (Women’s Aid)

Całe tłumaczenie znajdziecie pod linkiem A co z moim prawem do bycia bezpiecznym? oraz link do opracownia w języku angielskim What about my right not to be abused?

Dziękujemy za tłumaczenie J.L

Przedstawiamy opracowanie dwóch cenionych mecenasów Adama Włocha i Rafała Wityńskiego dotyczące podstawowych zasad sądowego kształtowania kontaktów rodziców z dziećmi a także przedstawienie i ocena praktycznego funkcjonowania obecnie obowiązujacej regulacji prawnej w zakresie wykonywanych kontaktów.

Zapraszamy do zapoznania się z całością opracowania: Sądowe regulowanie i wykonywanie kontaktów z dziećmi

Dziękujemy mecenasom za możliwość udostępniania artykułu.

Obawy IWS przedstawione w opracowaniu "Orzecznictwo w sprawach o  wykonywanie kontaktów" przez prof. IWS dr hab. Elżbietę Holewińską - Łapińską, dr Macieja Domańskiego i Jerzego Słyka Warszawa 2015, obecnie stały się rzeczywistością dla wielu dzieci i ich mam.

Link do opracowania Orzecznictwo w sprawach o wykonywanie kontaktów - Warszawa 2015

Stowarzyszenie "Eurydyka" na podstawie prowadzonej kilkuletniej działalności i historii mam i dzieci, które się do nas zgłaszają stwierdza, że wyrażone w ww. opracowaniu obawy (str 10)  stały się rzeczywistością. Tak obecnie są  traktowane dzieci i ich mamy. Żądania zapłaty są bezpodstawne, nasilają konflikt pomiędzy stronami, są usankcjonowaną przez Sąd formą przemocy nad matką, która uciekając przed dotychczasową przemocą stara się chronić dziecko.

"Kontrowersje dotyczące wykonania orzeczenia o kontaktach z dzieckiem spowodowały prace kodyfikacyjne, w ramach których zainspirowano się instytucją „sumy przymusowej” (dwangsom w Holandii, astreinte we Francji i Belgii), w przeświadczeniu, że nakazanie zapłaty na rzecz uprawnionego do kontaktu lub osoby sprawującej pieczę nad dzieckiem powinno być efektywniejsze od grzywny na rzecz Skarbu Państwa.

Rozwiązanie to było oceniane krytycznie zarówno w niektórych opiniach o projekcie ustawy, jak i w poselskiej dyskusji, co znalazło wyraz podczas głosowania nad ustawą, gdyż co trzeci z biorących w niej udział posłów głosował przeciwko przyjęciu projektu ustawy.

W szczególności wyrażano obawy, iż świadczenie pieniężne na rzecz jednej ze „stron” konfliktu, uiszczane przez drugą ze „stron”, może pogłębić antagonizmy między nimi. Wskazywano też, że przepis o „sumie pieniężnej” nie spełni swego celu, gdy dłużnik jest ubogi lub czerpie dochody z działalności w tzw. szarej strefie. Krytykowano brak uzależnienia zasądzenia „sumy pieniężnej” od winy osoby zobowiązanej. Wyrażano obawę, że żądanie „ukarania” może być bezpodstawne, nadużywane bądź wykorzystywane jako środek w rozgrywkach pomiędzy osobą uprawnioną i zobowiązaną do umożliwienia kontaktu z dzieckiem."

Droga Władzo Ustawodawcza co zamierzacie z tym zrobić? Informujemy i postulujemy, że obecne prawo wymaga natychmiastowej zmiany!

W związku z nowelizacją przepisów i wprowadzeniem tzw. zażalenia poziomego, ważne byśmy wiedziały, że zażalenia ws. wykonywania kontaktów (kar), sąd I Instancji powinien kierować do II Instancji. Jest to stanowisko MS. Zapytanie prawne trafiło też do SN. 

Na stronie Rzecznika Praw Obywatelskich znajdujemy poniższą informację

"Który sąd rozpoznaje zażalenia w sprawach o kontakty z dzieckiem"

Data: 2020-04-15

• Sędziowie mają wątpliwości, czy zażalenie w sprawach o kontakty rodzica z dzieckiem powinny być rozpoznawane przez inny skład tego samego sądu (tzw. „zażalenia poziome”), czy też przez sąd II instancji
• Według resortu sprawiedliwości właściwym sądem jest sąd II instancji

16 marca 2020 r. ( IV.7021.52.2020) Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości w sprawie wątpliwości prawnych, jakie powstają w sprawach o wykonywanie kontaktów.

Obecnie, po zmianie przepisów, która weszła w życie 7 listopada 2019 r., sędziowie mają wątpliwości, czy zażalenie, składane w takich sprawach, powinno być rozpoznawane przez inny skład tego samego sądu (tzw. „zażalenia poziome”), czy też przez sąd II instancji. Sąd Okręgowy w Poznaniu przedstawił zagadnienie prawne w tej sprawie Sądowi Najwyższemu.

Rzecznik Praw Obywatelskich uznał, że minister, dysponując prawem inicjatywy legislacyjnej, może doprowadzić do zmiany przepisów i w sposób jednoznaczny wskazać, który sąd jest właściwy do rozpoznania zażaleń.

8 kwietnia 2020 r. wpłynęła odpowiedź Anny Dalkowskiej, podsekretarza stanu w MS. Według resortu właściwym do rozpoznania zażalenia na takie postanowienia jest sąd drugiej instancji, a nie ten sam sąd w innym składzie.

Jak wskazała Anna Dalkowska, „specyfika spraw o przymusowe wykonanie kontaktów polega na tym, że dla późniejszego przebiegu dalszego postępowania „przymuszającego” fundamentalne znaczenie ma pierwsze postanowienie o zagrożeniu nakazaniem zapłaty za niewykonywanie kontaktów. Stanowi ono jedyną podstawę do wydawania wielu postanowień o nakazaniu zapłaty co może trwać przez wiele kolejnych lat realizacji kontaktów. Postrzegając z tego punktu widzenia doniosłość prawomocnego postanowienia o zagrożeniu nakazaniem zapłaty uznać należy, że rozpoznanie zażalenia na to orzeczenie decyduje o bycie lub dalszym toku sprawy i nie jest kwestią drobną, o nikłej wadze procesowej i stopniu komplikacji. W istocie kończy ono pewien wstępny etap postępowania i dotyczy istoty sprawy. To dodatkowo wskazuje na konieczność rozpoznawania zażaleń na postanowienia wydawane w sprawach o przymusowe wykonanie kontaktów przez sąd drugiej instancji”.

Wiceminister dodała jednak, że  zagadnienie nasuwa wątpliwości interpretacyjne (czego dowodem jest pytanie prawne do Sądu Najwyższego).Powoduje to, że będzie ono brane pod uwagę w ramach dalszych prac legislacyjnych nad nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego.

pismo IV.7021.52.2020 Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Sprawiedliwości

odpowiedź pismo DLPC–V.053.3.2020 Ministerstwa Sprawiedliwości do Rzecznika Praw Obywatelskich